Եթե Բելը հաղթեր Հայկին
Հայկը եղել է թիկնեղ,քաջ,գանգուռ մազերով,իսկ Տիտանյան Բելի մասին շատ տեղեկություն չունենք,բայց գիտենք,որ չար է եղել և ամեն ինչի պատրաստ էր միայն թե աղթեր Հայկին,չնայած դա տեղի չունեցավ,քանի որ Հայկը կարողանում է հաղթել Բելին։Բաբելոնյան աշտարակաշինության ընթացքում Բելը իրեն հռչակում է աշխարհակալ և բոլորին ստիպում պաշտել իրեն,սակայն Հայկը չի ընդունում Բելի իշխանությունը։Եթե մի պահ մտածենք,որ Բելը հաղթում է Հայկին շատ աղետալի կլիներ։Սկզբում Բելը բռնատիրական կարգեր կհաստատեր հայերի նկատմամբ և մի գուցե ստրկացներ նրանց կստիպեր դավանափոխ լինեյն։Ինչպես հայոց պատմության մեջ առկա է Վարդանանց պատերազմը հանուն հավատքի ևազատության։Բելի իշխանությունը երկար ժամանակ չի կարող գոյատևել քանի որ հայ ժողովուրդը ազատության հասնելու համար կդիմի ապստամբության։Եթե Բելը հաղթեր Հայկին չեր լինի հայ ժողովուրդը և Հայաստանը։
2- <<Արևմտյան Հայաստանը XIX դարի սկզբներին և ռուս-թուրքական պատերազմները>>
Կարդա՛լ և ուսումնասիրե՛լ <<Արևմտյան Հայաստանի XIX դարի սկզբներին և ռուս-թուրքական պատերազմները>> թեման․ (Կարող եք գտնել՝ <<Հայոց պատմություն>> 11 դասարանի դասագրքի մեջ։ Նախընտրելի է նայել Ընդհանուր և բնագիտամաթեմատիկական հոսքերի համար նախատեսված դասագիրքը։ Կարող եք գտնել թեմանները համացանցից, բացի Wikipedia-կայքից։
Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին․
- Արևմտյան Հայաստանը XIX դարի սկզբին, ի՞նչ էլայեթների (նահանգներ) էր բաժանված։Արևմտյան Հայաստանը բաժանված էր Էրզրում,Կարս,Վան,Խալցխա,Դիարբեքիր և Սեբաստիա էլաեթների այսինքն նահանգների։
- Նկարագրե՛ք XIX դարի սկզբին Էրզրումի նահանգի դրությունը։Էրզրում նահանգը իր ռազմաքաղաքական և ընդարձակ տարածքով առանձնանում է Օսմանյան տերության վառչամիվորների շեջ։Հայաստանի կառավարչի տիտխոսը կրում էր նահանգի կառավարիչ փաշան`Վալին։Այս նահանգում ապրում է նա մոտ 400000 հայեր։
- Ովքե՞ր էին <<կեսկեսները>>, որտե՞ղ էին բնակվում նրանք։Կեսհայ,կեսմահմեդական մարդկանց անվանում էին կեսկեսներ։Նրանք բնակվում էին Արևելյան Հայաստանում,իսկ մնացածը Պոլսում,Կիլիկիյում և փոքր Ասիայում։
- Ինչպիսի՞ կացության մեջ էին ապրում հայերը և մնացյալ քրիստոնեաները Օսմանյան կայսրության տարածքում։Արևմտյան Հայաստանում ապրում էին երեք միլիոն հայերից երկու միլիոնը մնացածը ապրում էին Պոլսում,Կիլիկիայում և փոքր ասիայում։Հայերին միշտ պահում էին բնաջնջման պայմաններում թուրքական կառավարությունը մահապատժի էր ենթարկում մահմենադակացած այն քրիստոնիյններին ովքեր կցանկանայն ընդունել իրենց նախկին կրոնը։
- Նկարագրե՛ք Կիլիկիայի սոցիալ-քաղաքական իրավիճակը XIX դարի սկզբին։
- Ինչու՞ սկսվեց 1806-1812 թթ․ ռուս-թուրքական պատերազմը։Օսմանյան կայսրության վտանգը վերացնելու նպատակով ռուսական արքունիքը գործողության մեջ դրեց Խալսխայի և Կարսի նահանգների նվաճման իր ծրագիրը։1806թվականին ռուսները մարտական գործողություններ են սկսում Թուրքիայի դեմ։
- Նկարագրե՛ք 1807 թվականի հունիսին տեղի ունեցած ռազմական գործողությունները։1807թվականին հունիսին Ախուրյանի ափին փոքր Ղարաքիլիսա գյուղի մոտ,ռուսական 7-հազարանոց զորքը հաղթանակ է տանում օսմանայան 20-հազարանոց զորախմբի նկատմամբ։
- Նկարագրե՛ք 1810 թվականի նոյեմբերին տեղի ունեցած ռազմական գործողությունները։1810թվականին նոյեմբերի սկզբին ռուսական զորքերը հկաերի և վրացիների աջակցությամբ գրավում են Ախալցխայի մեծ մասը,սակայն Ախալցխան գրավել չի հաջողվում։Իսկ հաջորդ տարվա դեկտեմբերին ռուսները գրավում են Ախքալաքի բերդը հետո ամբողջ գավառը։
- Ինչպիսի՞ տարածքային ձեռքբերումներ ունեցավ Ռուսաստանը 1826 թվականի մայիսի 16-ի հաշտության պայմանագրով։Դանուբյան շրջանում ստանալով Բեսարաբիան ռուսները Ախալքալաքի գավառը,Անապան ու փորթին վերադառնում են թուրքերը։
- Ինչու՞ սկսվեց 1828-29 թթ ռուս-թուրքական պատերազմը։Ռուսաստանը 1828թվականին ապրիլին նա պատերազմ է սկսում Օսմանյան կասերության։Նրա նպատակն է եղել տեր դառնալ բոսֆորին ու դառդանելին նեղուցները,դրանով ամրապնդել իր դիրքերը Բալկաններում և Արևմտյան Հայաստանում։
- Նկարագրե՛ք 1828 թվականի հունիսի ռազմական գործողությունները։1828թվականին հունիսի 23-ին ռուսական ուժերը պաշարում են Ախալքալաքի բերդը,անցնում են վճռական գործողությունների և հաջորդ օրը գրավում այն։օգոստոսի 15-ին Պասկևիչի զորքերը կարողանում են գրավել ախալցխան։
- Նկարագրե՛ք 1829 թվականի հունիսի ռազմական գործողությունները:1829թվականին պասկևիչի գլխավորությամբ ռուսական զորքերը գրավում են Վերին Բասենի վառչական Հասան կալան։Իսկ հունիսի քսանյոթին ռուսական բանակը առանց մարտի մտնում է Երկրում։
- Ի՞նչ տարածքային ձեռքբերումներ ունեցավ Ռուսաստանը 1829 թվականի սեպտեմբերի 2-ին Ադրիանապոլսում կնքված հաշտնության պայմանագրով։Ռուսական կասրության են անցնում Անդրկովկասի սևծովյան առափնյա շրջանները փոթի նավահանգստով,Ախալցխան ու Ախալքաղաքական։
Հանձնարարությունների պատասխանները, ուղարկե՛ք (s.tamazyan@mskh.am) հասցեին, ոչ ուշ, քան ապրիլի 20-23-ն ընկած ժամանակահատվածը։
Գոռ Մարտիրոսյան 